Parkinson hastalığı nedir?
Parkinson hastalığı, sinir sisteminin ilerleyici bir hasara uğraması ile görülen nörolojik bir problemdir. Parkinson hastalığı; insan beynindeki Dopamin maddesinin eksikliği sonucu oluşur. Bu eksiklik beyindeki Bazal Ganglion adı verilen ve kasların belli bir gevşeklikte tutulmasını; hareketlerin kontrol ve koordinasyonunu sağlayan bölgesinde meydana gelen harabiyet nedeniyle meydana gelir. Günümüzde bu nörodejeneratif sürecin nedeni kesin olarak bilinmemektedir. Ancak ileri yaş, genetik yatkınlık ve olası çevresel toksinlerin etkisiyle ortaya çıkabileceği düşünülen multifaktöriyel bir hastalıktır.
Hastalığın prevelansı nedir?
Hastalığın prevelansı yaklaşık olarak 200/100.000 olup yaşlanmayla artar. Nörodejeneratif hastalıklar arasında Alzheimer hastalığından sonra en sık rastlanılan ikinci hastalıktır. Ortalama başlangıç yaşı 60’tır. (55-64 yaş; %0.3, >95 yaş; %4.3) 20 yaşın altında başlayan hastalarda ise Juvenil Parkinson hastalığından söz edilir. Hastalığın erkeklerde görülme oranı kadınlara göre 1.5 kat daha fazladır. Tanının konulmasından ölüme kadar geçen ortalama süre 15 yıldır. Ölüm nedeni genellikle Pulmoner Emboli ya da Aspriasyon Pnömonisi gibi hareketsizliğe bağlı komplikasyonlarla ilgilidir.
Parkinson Hastalığının tanısı nasıl konulur?
Parkinson tanısı, hekim tarafından hastanın şikayetleri ve hastalık geçmişinin dinlenmesinin ardından yapılacak nörolojik ve fizik muayene ile konulur. Parkinson hastalığını kesinleştirecek zorunlu bir beyin görüntülemesi ya da kan testi yoktur. Ancak, farklı hastalıklardan da şüphelenilen kimi hastalarda MR, kan tetkikleri, lomber ponksiyon (bel bölgesinden bir iğneyle omurga kanalına girilerek beyin-omurilik sıvısı alınması işlemi) gibi ek tetkikler uygulanabilir.
Parkinson hastalığının süreci nedir?
Hastalık genellikle sinsi başlangıçlıdır. İlerleme hızı değişkendir. Belirtilerde yıllar içinde son derece yavaş ama giderek artan ilerleyiş olur. Hastalık ilk olarak unilateral (tek taraflı) olarak başlar. Zamanla bilateral (çift taraflı) tutulum olur. Ancak asimetri hastalık seyrince korunur. Sıklıkla elde istirahat tremoruyla (titremesiyle) başlar.
Parkinson hastalığı dominant olan motor semptomatolijiye göre 3 temel alt gruba ayrılabilir:
Parkinson hastalığının belirtileri nelerdir?
4 ana belirtisi vardır:
Klinik tanı için Bradikineziye diğer 3 ana belirtiden birinin eklenmiş olması yeterlidir.
1-Bradikinezi: Hastanın hareketlerinde yavaşlama ve ağırlaşma olur. İstemli harekete başlama, bir hareketten diğerine geçme ve hareketi durdurmada güçlüğe neden olur. Kas gücü normal olsa da hastanın normal işlevini en fazla etkileyen ana bulgudur.
2-Rijidite: Normalde dinlenme halindeyken kaslarda, kas tonusu olarak adlandırılan, hafif bir kasılma vardır. Parkinsonda ise pasif harekete karşı sürekli dirençle karşılaşılır. Hastalar bu durumu yorgunluk, ağrı, kramp, sertlik, tutukluk şeklinde hissedebilir.
3-İstirahat tremoru: Tekrarlayan kas kasılmalarına bağlı olarak etkilenen vücut bölgesinin ritmik sallanma ve istemsiz hareketidir. Frekansı 3-6 Hz/sn’dir. Hastaların %80’inde görülür ve %50’den fazla olguda ilk semptomdur. Hastaların doktora en sık başvurma nedenidir. Ancak halk arasında zannedildiği gibi Parkinson hastalığında mutlaka titreme olması gerekmez. Titreme önemli bir bulgudur, fakat titremesi olmayan Parkinson hastaları da vardır.
4-Postüral Reflekslerin Kaybı: Normalde bir insanı ittiğinizde pozisyonunu değiştirerek dengesini sağlar ve düşmez. Parkinson hastalığında bu refleks bozulduğundan, hastayı aniden geriye doğru ittiğinizde, dengesini sağlayamaz ve yere düşebilir. Buna “postural refleks bozukluğu” denmektedir. Ayrıca hastaların ayakta duruşlarında da bozulma gözlenir. Hastalar öne doğru eğik, kolları dirsekten hafifçe bükük ve gövdeye doğru çekilmiş olarak dururlar. Özellikle bu duruşun yerleşmiş olduğu hastalarda ‘festinasyon,’ şeklinde giderek hızlanan yürüyüş ortaya çıkar. Hasta adeta düşmemek için kendi ağırlık merkezini yakalamaya çalışır ve durmakta güçlük çeker. Hastalığın daha ileri evlerinde ortaya çıkar. En az spesifik ancak en fazla özüre neden olan belirtidir.
Diğer semptomlar:
Parkinson hastalığının tedavisi nedir?
Parkinson hastalığı ilerleyici bir hastalık olduğu için hiçbir medikal tedavi kötüleşmeyi engelleyememektedir. Bu nedenle tedavideki ana amaç, hastanın fonksiyonelliğinin optimize edilmesi ve mümkün olan en uzun süre korunabilmesi ve sekonder komplikasyonların önlenmesidir. Hastalığın tedavisi 3 ana başlıkta toplanır:
Parkinson tedavi seçeneklerinde öncelikle ilaçlar kullanılmaktadır. Bu ilaçlar dopamini arttırmaya yöneliktir. Ancak Parkinson ilaçlarının uzun süre ve/veya yüksek dozlarda kullanımı ile hastalarda kısa süreli aşırı hareketlilik şeklinde dalgalanmalar, tam yanıtsızlık (off periyodu) ya da istemsiz hareketler (diskinezi) görülebilir. Bu nedenle rahatsızlığın başlangıcında hastaya yanıtın alınabildiği en düşük doz verilmelidir.
Kullanılan ilaçlar: Levodopa, Amantadin, Dopamin agonistleri, Dopamin MAO-B inhibitörleri, Antikolinerjikler.
İlaçlar ile beklenen yanıtın alınamadığı hastalarda veya zamanla ilaçların faydasının azaldığı durumlarda son tedavi olarak cerrahi tedavi uygulanabilir. Amaç; beyinde hareketlerle ilgili merkezlerde azalan elektriksel uyarının göğüs duvarında cilt altına yerleştirilen birkaç cm’lik jeneratör aracılığı ile yaratılmasıdır. Uygulamanın tıbbı adı “derin beyin stimülasyonu” dur.
Hastanın açtığı problemleri minimuma indirip, kendi yetersizliğinin ve çevresel koşulların elverdiği ölçüde hastayı maksimum bağımsızlığa ulaştırmak ve yaşam kalitesini yükseltmektir.
Fizyoterapinin amaçları:
Parkinson hastalığı fizik tedavi uygulamasında neler yapılır?
Hastanın tedavisinde, hastalığın devrelerine ve uygulanan medikal tedavinin etkilerine göre semptomlar değişebileceği için hastalar bireysel olarak dikkatle değerlendirilmelidir. Hastalığın takibinde sıklıkla Hoehn ve Yahr Evrelemesi (H-Y) kullanılmaktadır.
H-Y evrelemesine göre;
Evre 1 – Tek teraflı tutulum
Evre 2 – Çift taraflı tutulum
Evre 3 – Çift taraflı tutulum + denge bozukluğu
Evre 4 – Şiddetli özürlülük
Evre 5 – Yatağa bağımlı
Fizyoterapist neleri değerlendirir?
Bu değerlendirmeler ışığında hastanın ihtiyacına göre düzenlenen tedavi planına en erken dönemde başlanmalı ve hasta egzersiz yapmaya cesaretlendirilmelidir. Tedavi ömür boyu devam etmelidir.
Parkinson tedavisinde genel tedavi yaklaşımları:
Etiketler
Bilgilendirme amaçlıdır
